“Kamulaştırma işlemi ne kadar sürer?” Cevap sandığınız kadar basit değil

Bu konuyu konuşurken hep aynı cümleyle başlıyorum: “Kamulaştırma bir süreçtir, işlem değil.” Çünkü çoğu kişi kamulaştırmanın sadece bir imza, bir tebligat ya da bir mahkeme kararıyla biteceğini sanıyor. Oysa mesele çok daha derin, çok daha tartışmalı. Bu yazıda konuyu farklı gözlüklerle ele alacağız: Verilere ve hukuka sıkı sıkıya bağlı erkeklerin analitik bakış açısıyla, toplumsal etkileri ve insan hikâyelerini ön plana çıkaran kadınların duygusal yaklaşımını yan yana koyacağız. Ve sonunda, belki de sorunun kendisini sorgulamaya başlayacağız.

Kısa cevap: Kamulaştırma süresi ortalama 8 ay ile 3 yıl arasında değişir. Ancak bu süre; idarenin hazırlığına, maliklerin itirazına, dava süreçlerine, bilirkişi raporlarına ve ödeme takvimine bağlı olarak daha da uzayabilir. “Standart süre” yoktur, her dosya ayrı hikâyedir.

Kamulaştırma nedir ve neden süre uzar?

Kamulaştırma, kamu yararı gereği özel mülkiyetteki taşınmazların devlet tarafından bedeli ödenerek zorla alınmasıdır. Teoride kulağa net gelir: karar alınır, değer tespit edilir, bedel ödenir, tapu devri yapılır. Ama pratikte işler öyle pürüzsüz ilerlemez. Çünkü bu süreç yalnızca teknik değil; hukuki, duygusal ve sosyolojik katmanlara sahiptir. Ve her katman süreyi uzatabilir.

Erkeklerin bakış açısı: “Süre, veriye ve prosedüre bağlıdır”

Analitik düşünen erkekler için kamulaştırma bir “takvim meselesidir.” Onlara göre bu sürecin uzunluğu tamamen resmi adımların sıralamasına bağlıdır:

• Kamu yararı kararı: Projenin onaylanması ve kamulaştırma kararı alınması ortalama 1–3 ay sürer.
• Değer tespiti ve uzlaşma: Taşınmazın değerinin belirlenmesi ve maliklerle uzlaşma görüşmeleri 2–4 ay arası sürer.
• Dava süreci (itiraz varsa): Malikler bedeli kabul etmezse mahkeme süreci başlar ve bu da ortalama 12–24 ay sürebilir.
• Tapu devri ve ödeme: Karar kesinleştiğinde 1–2 ay içinde ödeme ve devir gerçekleşir.

Bu yaklaşımda mesele nettir: Dosyanın karmaşıklığı ne kadar yüksekse, süre de o kadar uzar. Malik sayısı çoksa, dava konusu farklıysa veya bilirkişi raporları arasında fark çıkarsa süreç 3–5 yıla kadar sarkabilir. Bu bakış açısında duygular değil, takvim önemlidir. Hedef, “ne zaman bitecek?” sorusuna sayılarla yanıt bulmaktır.

Kadınların bakış açısı: “Süre sadece zaman değil, hayatın ritmidir”

Daha duygusal ve toplumsal bir yerden yaklaşan kadınlar için kamulaştırma yalnızca hukuki bir işlem değildir. Evlerini, tarlalarını, hatıralarını kaybeden insanların hikâyesidir. Onlara göre “ne kadar sürer?” sorusu, aynı zamanda “ne kadar belirsiz kalırız?” anlamına gelir.

• Belirsizliğin yükü: Sürecin uzaması, insanların yatırım planlarını, taşınma kararlarını, çocuklarının okul düzenini etkiler. 2 yıl süren bir dava, bir ailenin tüm hayatını askıya alabilir.
• Psikolojik etkiler: Mülkiyet hakkının elden gitme ihtimali, “evim elimden alınacak mı?” endişesiyle birleştiğinde ciddi stres yaratır. Bu da sürenin her gününü ağırlaştırır.
• Toplumsal dönüşüm: Kamulaştırma yalnızca bir taşınmaz devri değil, bazen bir mahallenin, bir köyün, bir topluluğun sonudur. Süre uzadıkça bu dönüşüm daha sancılı olur.

Bu bakış açısında “8 ay – 3 yıl” gibi teknik veriler değil, bu zaman diliminde insanların yaşadıkları ön plandadır. Sürenin kendisi kadar, sürecin hissettirdikleri de tartışma konusudur.

Süreyi etkileyen başlıca faktörler

İdarenin hazırlık düzeyi

Projeye ne kadar iyi hazırlanılmışsa, süreç o kadar kısa sürer. Eksik belgeler, yetersiz değer tespiti veya yanlış bildirimler, en az 6–12 ay gecikmeye yol açar.

Maliklerin tavrı

Uzlaşma sağlanırsa süreç 6–12 ayda tamamlanabilir. Ancak malikler dava açarsa bu süre otomatik olarak 2–3 yıla çıkar. Bazı davalar Danıştay veya Yargıtay’a kadar uzar.

Bilirkişi ve yargı yoğunluğu

Bilirkişi raporlarının gecikmesi, dosyanın başka mahkemelere devri veya yargıdaki iş yükü süreci kolayca 1 yıl uzatabilir.

Provokatif sorular: Gerçekten “süre”yi mi merak ediyoruz?

• Kamulaştırma 2 yıl sürse ama hakkınız tam olarak ödense, bu sizi tatmin eder mi?
• Devlet projeyi hızla tamamlasa ama bedeli düşük belirlese, buna “hızlı adalet” diyebilir miyiz?
• Bir köyün 100 yıllık hafızası 8 ayda silinse, süreç “kısa sürdü” mü olur?

Sonuç: Süreyi ölçmek kolay, anlamını tartmak zor

“Kamulaştırma işlemi ne kadar sürer?” sorusu aslında iki farklı dünyayı birleştirir: Biri takvimlerle, kanunlarla, prosedürlerle ilgilenir; diğeri ise duygularla, hayatlarla ve toplumsal hafızayla. Biri “ortalama 1,5 yıl” der, diğeri “bir ömür bekledik” diye cevap verir. Gerçek şu ki, kamulaştırma bir işlem değil, bir yolculuktur. Ve bu yolculuk, her adımında hem rakamları hem insan hikâyelerini taşır.